In explosiegevaarlijke (ATEX) omgevingen kan de energie-inhoud van vonkontladingen tussen mensen en procesinstallaties voldoende zijn om fijn stof te ontsteken. Elektrostatische oplading van geïsoleerde apparatuur of materialen is dus zeer waarschijnlijk. Het is van fundamenteel belang om de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen. Alle potentiële ontstekingsbronnen van interne en externe statische ontladingen van procesapparatuur die zich in gezoneerde en geclassificeerde gebieden bevindt, moeten op de juiste manier in kaart worden gebracht en beheerd. Als ze niet voldoende vereffend en geaard zijn, kunnen geïsoleerde onderdelen in transport- en stofopvangsystemen grote hoeveelheden statische elektriciteit accumuleren. Geïsoleerde componenten zijn meestal het resultaat van slecht ontwerp of nadat gedurende onderhoud bepaalde onderdelen weer in elkaar worden gezet zonder de vereffeningen en aardingen opnieuw correct aan te brengen. Leidingen, kleppen, ventilatoren, hoppers en andere componenten kunnen geïsoleerd raken door de isolerende eigenschappen van onderdelen zoals rubberen pakkingen of door algemene slijtage. De veiligste manier om de opbouw van lading te verminderen, is door componenten te verbinden/vereffenen en te aarden met een betrouwbare geverifieerde aarde. Hoewel de opwekking en accumulatie van statische elektriciteit onzichtbaar en onopvallend is, bestaat er een zeer reële mogelijkheid op een potentiële ontlading die brand of een explosie kan veroorzaken.
Om elektrostatische ontladingen in te perken, moeten bedrijven een risicoanalyse uitvoeren op hun processen en apparatuur, om mogelijke ontstekingsbronnen te identificeren en te beheren. Elke explosiedreiging biedt zijn eigen unieke uitdaging. De betrokken variabelen, zoals het brandbare materiaal, de ontstekingsbron, het intern proces, de operationele procedures en de omgevingsomstandigheden hebben allemaal invloed op de ernst van het risico.
Een aantal praktische oplossingen, zoals equipotentiaalverbindingen en aardingen, kunnen overwogen worden om de fabriek, mensen en processen te beschermen. In veiligheidstermen zal bij het wegnemen van de ontstekingsbron, het risico op een ontsteking door statische ontlading verminderen. Natuurlijk is het niet altijd mogelijk om het risico op stofexplosies volledig te beperken. Maar om potentiële grote verliezen, zoals mensenlevens, schade aan installaties en productieverliezen tegen te gaan, moeten maatregelen genomen worden. En de geschiedenis leert ons dat dit niet altijd het geval is.
Bij poederverwerkingsprocessen is de opwekking van statische elektriciteit in alle delen van het proces te verwachten vanwege de beweging van de deeltjes doorheen de installatie. Daarom is regelmatig onderhoud nodig om te voorkomen dat opgehoopt en/of vastgekoekt materiaal de machine verstopt. Regelmatige demontage voor onderhoud en reiniging kan ertoe leiden dat vereffenings- en equipotentiaalverbindingen niet correct worden teruggeplaatst wanneer de apparatuur weer terug in elkaar gezet wordt. Ook trillingen en corrosie kunnen een slechte invloed hebben op onderlinge verbindingen van procesonderdelen. Het is dus absoluut noodzakelijk om ervoor te zorgen dat er geen enkel onderdeel van een procesinstallatie geïsoleerd geraakt van een geverifieerde aarde. De meest effectieve manier om ervoor te zorgen dat complexe apparatuur geen statische elektriciteit kan accumuleren, is gebruik maken van een speciaal aardingssysteem, zoals bijvoorbeeld het Earth-Rite MULTIPOINT II-systeem van Newson Gale. Dit aardingssysteem doet een continue aardingsbewaking van alle individuele onderdelen van een procesinstallatie, en is in staat om processen te stoppen om een verdere opbouw van statische elektriciteit te voorkomen, en personeel te waarschuwen voor een mogelijk gevaar, als een onderdeel de verbinding met de aarde verliest. Dit is vooral belangrijk indien het aardingspunt naar de apparatuur niet goed zichtbaar is of niet gemakkelijk toegankelijk is.
Voor situaties waarin potentieel geïsoleerde componenten worden geïdentificeerd, moet speciale aardingscontroleapparatuur worden toegepast om aardingen te bewaken en de opwekking van statische elektriciteit te beperken. Hierdoor kan statische elektriciteit als primaire ontstekingsbron in ATEX omgevingen worden weggenomen. Gezien dergelijke gevaren overal aanwezig zijn in de industrie zijn goede huishouding, strikte onderhoudsplanning, en identificatie en beperking van ontstekingsrisico’s van enorm groot belang bij het tegengaan van stofexplosies.
