Stofexplosie veiligheid

Toch komt het regelmatig voor dat grote stofexplosies ontstaan met zeer ernstige gevolgen. Gemiddeld 20 keer per jaar komen stofexplosies voor in Nederland waarbij gewonden vallen. Elke stof die kan branden, kan ook exploderen. Welke stoffen worden er gebruikt of geproduceerd in uw bedrijf? Vraag om advies en neem maatregelen; voorkomen is beter dan genezen.

Het ontstaan van een stofexplosie

Bijna alle brandbare stoffen kunnen exploderen. Voor het ontstaan van een stofexplosie zijn drie factoren van belang: Allereerst de aanwezigheid van een stofwolk of een stoflaag die door luchtverplaatsing gaat wervelen. Dit kan explosief ontbranden wanneer er ook zuurstof aanwezig is en een ontstekingsbron. Die ontstekingsbron kan van alles zijn. Van een flikkerende tl-verlichting, een vonk door vallend gereedschap of statische elektriciteit tot een oververhitte machine. Bedrijven die werken met brandbare vaste stoffen dienen extra alert te zijn. Denk aan houtzagerijen, diervoeder en graan verwerkende bedrijven, metaal bewerkende bedrijven, broodfabrieken en andere bedrijven waar grote hoeveelheden poedersuiker, bloem of bakmeel worden gebruikt.

Een stofexplosie lijkt op een gasexplosie, maar is meer verraderlijk. Door de eerste primaire explosie ontstaat een drukgolf waardoor meer stofwolken vrijkomen en aldus een tweede (secundaire) explosie ontstaat. Op die manier blijft de explosie zich met hoge snelheid ontwikkelen, totdat alle aanwezige stof is verbrand. 

Inventarisatie van ontstekingsbronnen

Een ontsteking met foute afloop zit in een klein hoekje. Wanneer er sprake is van stofexplosiegevaar, is het van belang om mogelijke ontstekingsbronnen te elimineren. Bekijk de afbeelding hiernaast voor potentiële ontstekingsbronnen.  

Preventiemaatregelen

De aanwezigheid van stof hoeft een veilige werkomgeving niet in de weg te staan. U voorkomt stofexplosies door de volgende preventiemaatregelen te treffen:

• Good housekeeping
  Richt u op de bron. Laat stof niet ophopen. In stofhopen kan, afhankelijk van het materiaal, broei ontstaan. Als er dan een deur, raam of luik opengaat, wervelt het stof op en kan de broei aan de oppervlakte komen met een explosie als gevolg. Houd de boel netjes en schoon om stofexplosies te vermijden, maar dan wel met apparatuur die daar veilig en geschikt voor is.

• Oplettende medewerkers
  Zorg ervoor dat alle medewerkers zich bewust zijn van de aanwezigheid van stof en de gevaren daarvan. Zorg ook dat alle medewerkers zijn voorzien van de juiste instructies m.b.t. veiligheid en omgang met apparatuur.

• Statische elektriciteit
  Vallen, glijden en wrijving zijn oorzaken van statische elektriciteit. Door wrijving kunnen vonken ontstaan. Let bijvoorbeeld goed op hete lagers, aanlopende ventilatoren en slippende v-snaren. Zorg ervoor dat statische elektriciteit wordt afgevoerd door deugdelijke aarding van leidingwerk en machines. Voorkom vooral de opbouw van statische elektriciteit in filterkasten en stofzuigsystemen door goede aarding. De vonk die ontstaat bij statische elektriciteit kan de ontstekingsbron van de stofexplosie zijn.

• Professionele aanleg en periodiek onderhoud
  Vervang defecte onderdelen direct. Laat al uw machines en andere apparatuur periodiek keuren en zorg voor regelmatig onderhoud. Denk hierbij aan een ATEX en NEN 3140 keuring.

• Schakelmateriaal
  Gebruik speciaal schakelmateriaal dat niet kan vonken en verlichting die geen hitte afgeeft. Speciaal schakelmateriaal is beter afgesloten en voorkomt dat stof en vonken bij elkaar komen. Er komt geen stof naar binnen en er kunnen geen vonken naar buiten komen.

• Afkoeling
  Controleer apparaten en machines geregeld op afdoende koeling. Bedenk dat een laag stof koeling bemoeilijkt.

• Brandgevaarlijke werkzaamheden
  Brandgevaarlijke werkzaamheden vormen regelmatig het begin van een brand of stofexplosie. Laat u zich hierover informeren door de juiste instanties.

• Explosiegevaarlijke gebieden
  Markeer explosiegevaarlijke gebieden met waarschuwingstekens.

• Volg de wetgeving om stofexplosies te voorkomen
  Om persoonlijke ongelukken door een stofexplosie te voorkomen, heeft de Europese overheid regelgeving opgesteld: De ATEX (114 en 153). Voor de ATEX hoort u een Risico-inventarisatie & Evaluatie (RI&E) uit te voeren en de aanbevelingen op te volgen. Voldoet u aan de ATEX, dan is een explosie niet uitgesloten maar wel minder waarschijnlijk. Klik hier voor meer informatie over ATEX.